Presikhaaf Arnhem: het eerste 'winkelcentrum' van Europa?

De opkomst van de shopping mall

In Amerika bestond het fenomeen shopping mall al enkele decennia voordat het concept naar Europa kwam. In 1965 werd Winkelcentrum Presikhaaf officieel geopend en werd daarmee de eerste mall van Europa. Een Amerikaanse mall is een regionaal winkelcentrum met minimaal 35.000 m² en ten minste één warenhuis. In 2006 waren er in Amerika circa 40.000 centra die aan deze omschrijving voldeden.

Het ontstaan van de mall

De geschiedenis van de shopping mall gaat ruim een eeuw terug. Rond 1896 opende in Baltimore het Roland Park Shopping Center zijn deuren. Met slechts zes winkels was dit nog geen echte mall, maar het wordt gezien als het begin van een fenomeen dat wereldwijd zou doorbreken. In 1916 volgde Chicago en in 1925 Kansas City.

Commerciële centra hebben drie belangrijke kenmerken: ze bestaan uit een aantal winkels dat door één projectontwikkelaar is gebouwd en wordt verhuurd, liggen buiten het centrum op een belangrijk kruispunt, en bieden ruime gratis parkeergelegenheid. De Amerikaanse auto-industrie speelde een grote rol: ontwikkelaars creëerden winkelcentra met veel parkeerruimte om aan de populariteit van de auto tegemoet te komen.

Architectuur en voorzieningen

De moderne mall-architectuur richtte zich op integratie met de omgeving: winkels aan de straatzijde, parkeerplaatsen aan de achterzijde. Nieuwe faciliteiten zoals winkelkarretjes en food-corners maakten hun intrede. In de loop der jaren werden malls uitgebreid met banken, bioscopen en benzinestations. Pas vanaf de jaren ’60 kregen veel centra een overkapping, geïnspireerd door 19e-eeuwse galerijen in Milaan en Napels. Een opvallende uitzondering is de Galleria in Houston met een groot glazen dak en 140.000 m² winkeloppervlak.

Gedurende de 20e eeuw werden malls steeds groter en multifunctioneler: hotels, ijsbanen, sportcentra, bibliotheken en kantoren maakten deel uit van het geheel. Winkelen bleef de primaire functie, maar bezoekers kwamen ook voor het beleven van een dagje uit. In veel Amerikaanse suburbs zonder historisch centrum vervulden malls zo ook een sociale ontmoetingsfunctie.

Presikhaaf en de uitdagingen van nu

Toen Arnhem in de jaren ’70 het eerste initiatief nam om een echte shopping mall te bouwen, verspreidde het Amerikaanse concept zich snel over Europa. Het oorspronkelijke succes van Presikhaaf lijkt echter eigen succes in te halen: parkeerplaatsen zijn vaak te weinig, en overkapte centra trekken soms daklozen en werkloze jongeren aan. Arnhem staat voor de uitdaging om het 50 jaar oude winkelcentrum Presikhaaf te vernieuwen, zodat de eerste shopping mall van Europa opnieuw de koper weet te boeien.